İslam Ülkeleri Standartlar ve Metroloji Enstitüsü (SMIIC)

İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT), dört kıtaya yayılmış 57 üye ülkesiyle Birleşmiş Milletlerden sonra en büyük ikinci milletler arası kuruluştur. Teşkilat, dünyanın çeşitli toplumları arasında uyumu ve uluslararası barışı sağlama ruhuyla, İslam dünyasının çıkarlarının korunup kollanması görevini üstlenmektedir.

2010 yılında İİT’ye bağlı bir kuruluş olarak kurulan ve 2023 itibarıyla bünyesinde 44 üye ve 3 gözlemci üye bulunan SMIIC, İİT devletleri arasında standartların uyumlaştırılması ve yenilerinin hazırlanması için sağlam bir mekanizma olarak üye devletler adına ortak standartları hazırlayarak ticaretin önündeki teknik engellerin kaldırılmasına yardımcı olmayı ve böylelikle ticareti geliştirmeyi amaçlamaktadır.
Ülkelerin standardizasyon, uygunluk değerlendirme, metroloji ve akreditasyon uygulamaları arasındaki farklılıklarının, ticaretin önündeki dolaylı teknik engeller olduğu bilinmektedir. Bu anlamda, uluslararası veya bölgesel bir kuruluşun çatısı altında yürütülen standartları ve uygunluk değerlendirme prosedürlerini uyumlaştırma çalışmaları, ilgili devletlerde ticareti olumsuz etkilemesi muhtemel faktörleri bertaraf etmeyi amaçlamakta olup ürünlerin ve hizmetlerin karşılıklı değişimini hızlandırmak amacıyla öncelikle belgelerin karşılıklı tanınmasından başlayan ortak belgelendirme sistemlerini oluşturmayı içermektedir.
SMIIC, üyeleri arasında; standardizasyon, metroloji, uygunluk değerlendirme faaliyetlerinde yeknesaklığı sağlamayı ve standardizasyon ile metroloji kapsamında İİT üye ülkelerine teknik desteğin yanı sıra eğitim ve mesleki eğitim vermeyi de amaçlamaktadır.

Akreditasyon faaliyetleri kapsamında ise standardizasyon faaliyetleri ile ticaretin önündeki teknik engellerin kaldırılması yolunda atılan adımların uygunluk değerlendirme faaliyetlerinin uluslararası sisteme uygunluğunun sağlanarak güçlendirilmesi amaçlanmaktadır.

SMIIC Ana Görevleri

Ortak standartlar hazırlayarak İİT üyeleri arasındaki ticaretin önündeki teknik engelleri kaldırmak.
OIC/SMIIC Standartlarını oluşturarak İİT üye ülkelerinin faydalanmasını sağlamak.
Standardizasyon, metroloji, laboratuvar, deneyler ve akreditasyon konusunda tek düzelik/homojenlik sağlamak.
Standart kurumları olmayan İİT üye ülkelerine ilk etapta teknik destek sağlamak ve uzun vadede bu kendi kurumlarını kurup rekabet edecek düzeye gelmelerine yardım etmek.
Eğitim, konferans, kongre vb. etkinlikler düzenlemek suretiyle standardizasyon ve ilgili alanlarda farkındalık oluşturmak.

Kuruluş ve Yapı

SMIIC kuruluş tüzüğü, uluslararası anlaşma statüsünde olup 1999 yılında İİT üyesi ülkelerin imza ve onayına açılmış ve yeterli sayı olan 10 ülke onayına Mayıs 2010’da ulaşınca yürürlüğe girmiştir. İİT’nin çağrısı üzerine 02-03 Ağustos 2010 tarihlerinde Ankara’da gerçekleştirilen kuruluş Genel Kurul Toplantısı ile resmen kurulmuş, faaliyetlerine fiilen İstanbul’daki merkezinin 2011 yılı sonu itibariyle oluşturulmasından sonra başlamıştır. Kuruluş itibariyle resmi olarak sadece Ana Statüsü ve Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile yapılan merkez anlaşması bulunan Enstitü için SMIIC Genel Sekreterliği tarafından 2012 yılında kurumun işleyişini sağlayacak olan kurum içi mevzuatı oluşturulmuştur. 2011-2013 ve 2014- 2017 dönemleri Yönetim Kurulu Başkanlığını Türkiye ve Başkan Yardımcılıklarını Kamerun, Pakistan ve Suudi Arabistan yürütmüştür. 02 Nisan 2018 tarihinde yapılan seçimle 2018-2020 dönemi Yönetim Kurulu Başkanı Suudi Arabistan, Başkan Yardımcıları ise Pakistan, Sudan ve Türkiye olarak seçilmiştir. 2022-2024 döneminde de Yönetim Kurulu Başkanı Suudi Arabistan, Başkan Yardımcıları ise Kamerun, Pakistan ve Türkiye olmuştur.

Enstitünün en üst karar organı Genel Kurul olup yılda en az bir kez toplanmaktadır. Genel Kurul ve Yönetim Kurulunda ülkeler temsil edilirken, Konseylerde ve komitelerde üye ülkeler adına ulusal kuruluşlar veya yetkilendirilmiş milli kuruluşlar temsil edilmekte ve tüm teknik çalışmalar bu kuruluşlarca koordine edilmekte ve/veya yürütülmektedir.

2017 yılında SMIIC ana dokümanlarında yapılan köklü değişiklikler ile Enstitü, yeni kurulan Standardizasyon Yönetim Konseyi, Metroloji Konseyi ve Akreditasyon Konseyi ile daha işlevsel ve yönetilebilir bir yapıya kavuşmuştur. Türkiye’nin Yönetim Kurulu üyeliği daimi hale gelmiştir. Oy birliği ile gerçekleştirilen bu değişiklikler ile kurumun daha güçlü olarak çalışmalarını sürdürmesi imkanı sağlanmıştır.

2022-2024 Dönemi Yönetim Kurulu Üyeleri:

Kamerun (Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı),
Mısır,
İran,
Irak,
Ürdün,
Malezya,
Fas,
Pakistan, (Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı),
Filistin
Suudi Arabistan (Yönetim Kurulu Başkanı)
Tunus,
Türkiye (Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı),
Birleşik Arap Emirliği

Öte yandan SMIIC Hedefleri ve SMIIC üye Devletlerinin ihtiyaçları doğrultusunda SMIIC 2021-2030 Stratejik Planı kabul edilmiştir. SMIIC faaliyetlerini bu planda belirlenen stratejik yaklaşımları gerçekleştirecek şekilde planlamaktadır.

SMIIC Standardizasyon Yönetim Konseyi

2017 yılında yapılan SMIIC Dokümanları değişikliği ile oluşturulmuştur. Teknik Komiteler tarafından yürütülen tüm standart hazırlama faaliyetlerinin izlenmesi, yönetimi ve takibi SMIIC Üye Devletlerinin seçilmiş temsilcilerinden oluşan bu Konsey tarafından yürütülmektedir. Konsey, faaliyetlerine 2018 yılı içerisinde başlamıştır. Faaliyetlerini, Yönetim Kurulunca onaylanan çalışma esasları dokümanına (Term of Reference - ToR) göre yürütmektedir.

2022-2024 Dönemi Standardizasyon Yönetim Konseyi Üyeleri:

1	Kamerun	5	Pakistan	9	Birleşik Arap Emirlikleri
2	Mısır	6	Suudi Arabistan
3	Ürdün	7	Tunus
4	Malezya	8	Türkiye

SMIIC teknik komitelerinin ana görevi, belli bir çalışma alanındaki birbiri ile ilişkili etkinliklere göre OIC/SMIIC Standartlarını hazırlamak, geliştirmek ve sistematik olarak gözden geçirerek ihtiyaca göre revize etmektir (Örnek: Teknik Komite 1 (TC 1) Helal Gıda konuları). Teknik Komiteler, standart hazırlama usullerini ve standartların yapısını belirleyen SMIIC Direktiflerine (Direktif 1 ve 2) göre çalışırlar.
Teknik Komitelerin, İİT içindeki üye devletlerin ticaretini ve altyapısını iyileştirmede yararlı olacak yeni OIC/SMIIC Standartlarını oluşturmaya ilişkin önemli görevleri bulunmaktadır.
Her Teknik Komite bir sekreter, başkan ve üyelerden oluşur. Ulusal delegeler, SMIIC üyesi kurumlarca belirlenir. Toplantılarda SMIIC üyeleri birden fazla delege tarafından temsil edilebilir. Her Komite, üye devletlerin ilgili kuruluşların üyesi olduğu bağımsız bir teşkilattır. Konuyla ilgili uluslararası kuruluşlar, kamu yararına çalışan birlikler vesaire teşkilatlar SMIIC ile işbirliği anlaşması yaparak istedikleri komitelerin faaliyetlerini gözlemci olarak izleyebilirler.

SMIIC, aşağıdaki Teknik Komiteler üzerinden standardizasyon faaliyetlerini yürütmektedir:

TC 1: Helal Gıda Konuları
TC 2: Helal Kozmetik Konuları
TC 3: Hizmet Yeri Konulan
TC 4: Enerji Verimliliği ve Yenilenebilir Enerji
TC 5: Turizm ve İlgili Hizmetler
TC 6: Tarım Ürünleri
TC 7: Taşımacılık
TC 8: Deri ve Tabaklama Malzemeleri
TC 9: Tekstil ve İlgili Ürünler
TC 10: Helal Tedarik Zinciri
TC 11: Helal Yönetim Sistemleri
TC 12: Tehlikeli Madde Taşımacılığı
TC 13: Mücevherat
TC 14: Petrol ve Petrol Ürünleri
TC 15: Terminoloji
SMIIC/CCA: Uygunluk Değerlendirme Standartları Komitesi

SMIIC Uygunluk Değerlendirme Standartları Komitesi (SMIIC CCA)

SMIIC uygunluk değerlendirme ile ilgili konularda (özellikle helal uygunluk değerlendirme ve akreditasyonu) politika oluşturma ve Standard hazırlama amacıyla kurulmuştur.
SMIIC Bilgi Sistemi (SMIIC IS), Teknik Komite çalışmalarını düzenlemeye, kolaylaştırmaya, proje yönetimini ve üyeler arası iletişimi iyileştirmeye yönelik kurulan web tabanlı bir Standard hazırlama ve iletişim portalı olarak 2016 yılında oluşturulmuştur. SMIIC IS Proje Portalı, E-Posta, Elektronik Oylama Portalı, Komite Sayfaları gibi alt bölümlerden oluşmaktadır. Belli aralıklarda komite sekreterlerine ve başkanlarına ve SMIIC IS Kullanıcı Yöneticilerine SMIIC IS kullanımı eğitimi verilmektedir.

SMIIC Metroloji Konseyi (Metrology Council - MC)

SMIIC Metroloji Konseyi SMIIC altında 2012 den bu yana faaliyetlerini sürdüren SMIIC Metroloji Komitesinin yenilenmiş halidir. SMIIC’e üye Devletlerin ve SMIIC Gözlemci üyelerinin ulusal metroloji enstitülerinin temsilcilerinden oluşan konseyin amacı SMIIC Üye Devletleri arasında işbirliği sağlamak ve metroloji ve laboratuvar deney altyapısının gelişimine yönelik faaliyetlerde bulunmaktır.
TÜBİTAK Ulusal Metroloji Enstitüsü (UME) Müdürü 2018-2020 dönemi için MC Başkanı ve Bosna Hersek Temsilcisi Başkan Yardımcısı olarak seçilmişlerdir. Ayrıca, MC Tüzüğü (Görev Tanımı Dokümanı) revize edilerek onaylanmıştır.

Konseyde, üye ülkelerden uzman havuzu kurulması ve uzman havuzundan oluşturulacak gruplar ile üyelerin ihtiyaçlarına göre çalışma yapılması kararı alınmıştır. Ayrıca bir mükemmeliyet merkezi kurulması çalışmaları başlatılmıştır.

SMIIC Akreditasyon Konseyi (Accreditation Council - AC)

SMIIC Akreditasyon Konseyi, SMIIC üye devletleri ve SMIIC gözlemci üyeleri tarafından yetkilendirilmiş ulusal akreditasyon kuruluşlarından oluşan yapısıyla İİT üye devletlerinde bir akreditasyon şeması kurmak amacıyla faaliyetlerini sürdürecektir. SMIIC Akreditasyon Komitesi kapatılmış ve SMIIC Dokümanlarındaki değişikliklere istinaden Akreditasyon Konseyi oluşturulmuştur.
2022-2024 Dönemi Akreditasyon Konseyi Üyeleri:

1	Kamerun	5	Ürdün	9	Sudan
2	Mısır	6	Malezya	10	Tunus
3	İran	7	Fas	11	Türkiye
4	Irak	8	Suudi Arabistan	12	Birleşik Arap Emirlikleri

Konsey, ilk toplantısını 26-27 Şubat 2018 tarihinde gerçekleştirmiş ve toplantı kararına göre konsey Çalışma Şartnamesi (Term of Refenerce - ToR) belirlemek üzere gönüllü konsey üyeleri ve SMIIC Genel Sekreterliğinden oluşan bir görev gücü kurulması kararı almıştır. Bu görev gücü ilk olarak Amman’da ve akabinde İstanbul’da olmak üzere 2 kez toplanmış ve çalışma şartnamesi taslak dokümanını konseyin değerlendirmesi için hazırlamıştır. Konsey ikinci toplantısını 28-29 Haziran 2018’de İstanbul’da gerçekleşmiştir. Bu toplantıda Konseyin başkan ve yardımcısı seçimleri yapılmış, AC ToR taslağı oy çokluğuyla kabul edilmiştir. Bu iki husus SMIIC Yönetim Kurulunun onayına sunulmuştur. Taslak ToR, halihazırda onaylanmamış olup helal akreditasyon faaliyetlerinin karşılıklı tanınması mekanizması hususunda taraflar arasındaki ihtilafın çözümlenmesi beklenilmektedir.

Mevcut OIC/SMIIC Helal Standartları:

Hâlihazırda yürürlükte yirmi (20) adet OIC/SMIIC Standardı mevcuttur. Bu standartlardan ilk üçü SMIIC kurulmadan önce İİT üye ülkelerin uzmanlarının oluşturduğu İİT Standardizasyon Uzmanlar Grubu (SEG)’in dört yıllık yoğun çalışmasının ürünüdür. SMIIC kurulduktan sonra Mayıs 2011’de OIC/SMIIC standartları olarak kabul edilmiş ve üyelerin kullanımına sunulmuşlardır. OIC/SMIIC Helal Standartları, o alana uygun kabul görmüş uluslararası standartlar ve İslami Fıkıh kurallarını kapsamaktadır.

OIC/SMIIC 1: 2011. Helal Gıda Genel Kılavuzu (CODEX. ISO 22000, ISO 22005 vb. atıfları ve İslami Fıkıh Kuralları)

Bu OIC/SMIIC Standardı, alınması, hazırlanması, işlenmesi, sınıflandırılması, elde edilmesi, ambalajlanması, etiketlenmesi, işaretlenmesi, kontrol edilmesi, yüklenmesi – boşaltılması, nakliyesi, dağıtılması, depolanması ve servis edilmesi gibi gıda zincirinin her aşamasındaki Helal gıda ve ürünlerinin İslami kurallara göre uyulması gereken genel kurallarını kapsar.
Bu Standardın bütün kuralları genel olup gıda zincirindeki bütün ilgili kurumların büyüklüğüne ve karmaşıklığına bakılmaksızın tamamı için uygulanabilir olması amaçlanmıştır. Buna, gıda zincirinin herhangi bir veya daha fazla aşamasına doğrudan ilgili bütün kurumlar dâhildir.

OIC/SMIIC 2: 2011. Helal Belgelendirmesi Yavan Kuruluşlar için Kılavuz (ISO/IEC 17065, ISO/IEC 17021, ISO/TS 22003 vb. atıfları ve İslami Fıkıh Kuralları)

Bir ürünün, hizmetin veya bir kurumun yönetim sisteminin helal olarak belgelendirilmesi, o ürünün veya hizmetin belirlenmiş standartlara ve diğer uyulması gereken belgelere uyduğuna ve kurumun ilgili faaliyetlerinin İslami Kurallara uygunluk gösteren bir sisteme göre yönetildiğine dair güvence vermenin bir yöntemidir.
OIC/SMIIC 2 kuralları helal belgelendirme kuruluşlarının uyması gereken gereklilikleri belirtmektedir. Bu kurallara uyum helal belgelendirme kuruluşlarının Helal ürün, servis veya yönetim sistemi belgelendirmesini yetkin, süreklilik arz eden ve tarafsız bir şekilde yerine getirdiğini, bu sayede bu kuruluşların ve belgelerinin ulusal, uluslararası ve İİT temelinde tanınırlığını sağlamayı amaçlamaktadır.

OIC/SMIIC 3: 2011. Helal Belgelendirme Kuruluşlarını Akredite Eden Akreditasyon Kurulusu için Kılavuz (ISO/IEC 17011 vb. atıfları ve İslami Fıkıh Kuralları)

OIC/SMIIC 3 Standardı, IİT Ülkelerinde ve diğer ülkelerde faaliyet gösteren helal belgelendirme kuruluşlarını akredite eden İİT Üye Devletlerindeki Helal Akreditasyon kuruluşları için gereklilikleri belirtmektedir. Standart kapsamında ayrıca İİT üye devletlerinin helal akreditasyon kuruluşlarının karşılıklı olarak eş değerlendirme (peer evaluation) yapma mekanizmaları da yer almaktadır. Böylelikle akredite olmuş helal belgelendirme kuruluşlarının belgelerinin çok taraflı olarak tanınmasının yöntemleri oluşturulabilecektir.

OIC/SMIIC 4: 2018. “Helal Kozmetik Ürünleri için Kurallar” (ISO 22716 atıfları ve İslam Fıkıh Kuralları)

OIC/SMIIC 4 Standardı Helal kozmetik endüstrisi için gerekli temel kuralları belirler. Hazırlama, üretim, depolana gibi kozmetik tedarik zincirinin tüm aşamalarım kapsar. Büyüklüklerine bakılmazsınız her üretim tesisine ve her çeşit kozmetik ürününe bu standart uygulanabilir.

Bu dört standarta ek olarak ihtiyaçlar nezdinde; helal turizm, katkı maddeleri, jelatin, helal ürün test metotları, helal yönetim sistemleri, helal tedarik zinciri gibi yeni standartların oluşturulması ve standartların paydaşlar tarafından kullanılması ile Helal Kalite Altyapısının geliştirilmesi çalışmaları devam etmektedir.